- 1401/07/12 - 10:43
- زمان مطالعه : 4 دقیقه
- /ZxBT
علل و عوامل چاقی را بشناسید
امروزه چاقی و اضافه وزن به یکی از مشکلات شایع در تمامی کشورها تبدیل شده است که عوامل مختلفی در ایجاد این مشکل به جز دریافت زیاد کالری نقش دارد.
علت اصلی اضافه‌وزن و چاقی، عدم تعادل بین کالریهای دریافتی و کالریهای مصرفی توسط فرداست . به عبارتی میتوان گفت اضافه وزن نتیجه عدم تعادل بین غذای مصرفی وفعالیت فیزیکی است به‌طورکلی، در اضافه‌وزن و چاقی مشکلات زیر وجود دارند:
1. دریافت زیاد غذاهای پرانرژی و پرچرب
2. کاهش فعالیت فیزیکی ناشی از طبیعت بیتحرک بیشتر شغلها، تغییر سبک حمل‌ونقل و افزایش شهرنشینی .
مصرف زیاد غذاهای پرکالری، بدون افزایش متناسب فعالیت فیزیکی، منجر به افزایش ناسالم وزن می‌شود. کاهش سطوح فعالیت بدنی نیز منجر به عدم تعادل انرژی و درنتیجه افزایش وزن میگردد . تغییر در الگوهای رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی اغلب نتیجه تغییرات محیطی و اجتماعی مرتبط با توسعه و کمبود سیاستهای حمایتی در بخش‌های سلامت، کشاورزی، حمل‌ونقل، محیط، فرآیند غذا، توزیع، بازاریابی و آموزش است .
به‌طور ویژه، علل و عوامل زیر در بروز و شیوع اضافه‌وزن و چاقی نقش مهمی ایفا میکنند:
وراثت و ژنومیکس تغذیه ای
بیشتر عوامل هورمونی و عصبی دخیل در تنظیم وزن به‌طور ژنتیکی تعیین می‌شوند. این امر شامل علامتهای کوتاه مدت و بلندمدت است که سیری و تغذیه را تعیین میکنند. نقایص کوچکی در بیان یا تداخل ژن‌ها میتواند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در افزایش وزن دخیل باشد .
تعداد و اندازه سلول‌های چربی، توزیع منطقه‌ای چربی در بدن و RMR (میزان متابولیسم استراحت) نیز تحت تأثیر ژن‌ها قرار می‌گیرند. مطالعات دوقلوها نشان میدهد که ژن‌ها 50 تا 70 درصد استعداد به چاقی را تعیین میکنند. انتخابهای تغذیه‌ای و شیوه زندگی میتوانند ژن‌های چاقی را فعال یا غیرفعال نمایند .
فعالیت فیزیکی ناکافی
عدم ورزش و شیوه زندگی عموماً بیحرکت، همراه با پرخوری مزمن نیز از علل افزایش وزن هستند. طبیعت بیتحرکت جامعه عاملی در افزایش مشکل روبه رشد چاقی است. افراد کمتری ورزش میکنند و زمان زیادی در فعالیتهای با مصرف انرژی پایین، تماشای صفحه‌نمایش مانند تماشای تلویزیون یا فیلم، استفاده از کامپیوتر، انجام بازی‌های ویدئویی، نشستن در ماشین و رانندگی به محل کار یا مقصد صرف می‌شود .
التهاب
بافت چربی به‌طور فعالانه طیف وسیعی از سیتوکینهای پیش التهابی و ضدالتهاب را ترشح می‌کند. اثرات این سیتوکینها عبارت‌اند از عدم حساسیت به انسولین، هایپرلیپیدمی، کاهش پروتئین عضلانی و استرس اکسیداتیو . دانشمندان ارتباط مستقیمی بین چاقی و بیماریهای التهابی مانند اختلالات قلبی-عروقی، برخی سرطانها و دیابت نوع 2 یافته‌اند . در انسانها پرخوری مزمن کلید التهاب را تحریک کرده و به افزایش وزن و مقاومت انسولینی منجر میگردد . بعلاوه چاقی مرکزی با فاکتورهای التهابی به‌ویژه CRP ارتباط قوی دارد .
تغییرات ساده در رژیم غذایی و شیوه زندگی میتواند التهاب مربوط به چاقی را تغییر دهد. مواد غذایی مانند پرتقال ضدالتهاب میباشد درحالی‌که خامه ممکن است پیش التهاب باشد. آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب چند غیراشباع امگا-3 شدت التهاب را کاهش می‌دهند .
خواب و ریتمهای شبانه‌روزی
خواب کم، تنظیمات اندوکرینی مربوط به گرسنگی و اشتها را تغییر میدهد. لذا هورمونهای مؤثر بر اشتها تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است سبب دریافت زیاد انرژی شوند؛ بنابراین محرومیت مداوم از خواب میتواند مقدار غذای دریافتی را تغییر داده و در اپیدمی چاقی سهیم باشد. برخی افراد ممکن است کار شیفتی یا مواجهه با نور زیاد در شب داشته باشند، این کار میتواند در ریتمهای شبانه روزی اختلال ایجاد کرده و شیوع چاقی را افزایش دهد .
استرس
استرس عامل دیگری برای چاقی است. تحت شرایط استرسی، کورتیزول آزاد شده و سبب تحریک ترشح انسولین جهت حفظ قند خون در وضعیت ثابت می‌شود. لذا اشتها افزایش مییابد .
طعم و مزه، اشتها
غذا و مزه آن، پاسخ‌های لذت‌بخش را باعث می‌شوند. تنوع بی‌پایان غذاهایی که در هرلحظه‌ای و با قیمت معقول در دسترس هستند، میتوانند در دریافت کالری زیاد، دخیل باشند؛ زیرا افراد زمانی که انواع مختلفی از غذا به آن‌ها ارائه می‌شود، نسبت به زمانی که فقط یک نوع غذا ارائه میگردد، بیشتر غذا می‌خورند. به‌طور طبیعی، وقتی غذایی مصرف شد اشتیاق و علاقه به مصرف آن کاهش مییابد.
اندازه پرسهای غذایی
پرخوری فعالانه تا حدی نتیجه اندازه بزرگ پرسهای غذایی است. پرسها و کالریهایی که رستورانها و فروشگاههای فستفود در یک وعده ارائه میکنند، اغلب بیشتر از نیازهای انرژی یک فرد برای کل روز است .
منبع : دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت
