5- پاکسازی بدن و حفظ مواد ضروری

پاکسازی بدن و زدودن سموم و مواد زاید، که ناگزیر در هریک از مراحل هضم و متابولیسم مواد غذایی ایجاد می‌شود، نقش مهمی در حفظ سلامتی بشر دارد. همچنین نگهداری مواد حیاتی و ضروری در بدن، برای سلامتی اهمیت دارد.

اگر فردی غذا به اندازه کافی بخورد ولی دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق کافی نداشته باشد، دیر یا زود دچار مشکل خواهد شد. همچنین، اگر فردی غذای کافی بخورد ولی بیش از اندازه دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق داشته باشد، او هم بزودی دچار مشکل خواهد شد.

پاکسازی به دو دسته طبقه‌بندی می‌شود:

نوع اول؛ پاکسازی طبیعی است؛ مانند: «دفع گازهای سمی از طریق ریه، دفع مدفوع، دفع ادرار، عرق کردن، عادت ماهانه، عطسه، سکسه، دفع باد، اشک، جمع شدن ترشحات در گوشه چشم هنگام بیدار شدن از خواب صبحگاهی، ترشحات واژن و دفع منی» این موارد، هرکدام باید به اندازه و متعادل انجام شود و افزایش و کاهش هرکدام می‌تواند به بیماری منجر شود.

نوع دیگر؛ پاکسازی‌های طبیعی وقتی اتفاق می‌افتد که مواد زاید بیش از اندازه در بدن جمع شده باشد و بدن سعی می‌کند به طریقی این مواد زاید را دفع کند. مثلاً گاهی به صورت طبیعی، اسهال و یا خونریزی از بینی و یا سرفه و یا تب و آبریزش از بینی ایجاد می‌شود. در این نوع از پاکسازی‌های طبیعی، معمولاً، علائم خفیف و مدت آن محدود است. در این موارد، بدن در حال تلاش برای حفظ تعادل است و در ضمن، فرد و پزشک گوش به زنگ هستند که مشکلی بروز نکند. باید به قوای طبیعی بدن فرصت داد تا خودشان، مطلب را حل و فصل کنند و دفاع طبیعی خود را انجام دهند.

نوع دوم؛ پاکسازی ایجاد شده توسط پزشک است. در این مورد پزشک متوجه می‌شود که مواد زاید و سموم در بدن ذخیره شده ‌اند و قوای طبیعی بدن نتوانسته‌اند به طور کافی آنها را دفع نمایند. در اینجا طبیعت نیاز به کمک طبیب دارد. طبیب با ایجاد اسهال، تعریق، افزایش ادرار، فصد، حجامت و یا حمام و یا تدابیر روحی و روانی و تدابیر دیگر به یاری طبیعت می‌شتابد و به سیر طبیعی دفع مواد زاید و سموم کمک می‌کند. یکی از روش‌های پاکسازی مؤثر در طب سنتی ایران، «ایجاد اسهال» است که نقش مهمی در پاکسازی محیط داخلی بدن دارد. از نظر حکما دستگاه گوارش نقش عمده‌ای در ایجاد و درمان بیماری‌ها دارد. در تحقیقی که در همین زمینه انجام شد افراد را به دو گروه تقسیم نمودند و میزان سطح خونی مواد سمی تجمع یافته در بدن (به علت استفاده از سموم کشاورزی و حشره‌کش‌ها) را اندازه گرفتند. گروه اول را به مدت چند روز تحت درمان با داروهای مسهل مناسب قرار دادند و گروه دوم را بدون هیچ درمانی تحت نظر گرفتند. مجدداً سطح خونی سموم را در هر دو گروه اندازه‌گیری نمودند. نتیجه این تحقیق نشان داد که با ایجاد اسهال مناسب و در واقع، با کمک طبیب به طبیعت، می‌توان میزان سموم ذخیره در بدن را به صورت معنی‌دار کاهش داد. این مطالعه بیانگر اهمیت دستگاه گوارش و استفاده صحیح از مسهل خاص در دفع سموم محلول در چربی است.

متأسفانه سبک زندگی جدید موجب شده است روز بروز سموم بیشتری وارد بدن شوند. نمونه‌هایی از این مواد مضر عبارتند از:

الف) هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای رشد بیشتر و سریعتر حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرند و وارد گوشت و شیر آنان می‌شوند.

ب) سموم و کودهای کشاورزی که برای برداشت محصول بیشتر استفاده می‌گردند و وارد فرآورده‌های کشاورزی می‌شوند.

ج) رنگ‌ها و طعم‌های مختلف مورد استفاده در صنایع غذایی.

د) نگهدارنده‌های شیمیایی موجود در کنسروها و کمپوت‌ها که برای ماندگاری درازمدت آنها، استفاده می‌شوند.

ه) رواج مصرف مایکروفر و فریزر، حجم عظیمی از سموم شناخته شده و ناشناخته را وارد بدن می‌نماید.

نوع اغذیه، طریقه پخت و نگهداری آنها، نقش مهمی در بروز بیماری‌ها (از جمله سرطان) دارد.

از گذشته‌های دور، در ایران، در فصل بهار (که فصل خانه تکانی طبیعت است)، سنت‌های عقلانی و زیبایی وجود داشته است. یکی از این ست‌ها این بوده است که معمولاً همزمان با خانه تکانی و نظافت خانه و محیط زیست، خانه تکانی وسم‌زدایی بدن نیز با روش‌های ساده و کم هزینه انجام می‌شد؛ از جمله: «استفاده از مسهل‌های ساده و روش‌های آسان مطابق مزاج افراد، مانند استفاده از هلیله سیاه و ماست و یا درست کردن آش از گیاهانی که در فصل بهار در دامان طبیعت رشد یافته‌اند همراه با مقداری سنا، یا آلو و یا فلوس. همچنین انجام حجامت برای افراد دموی که در این ایام انجام می‌شده است».

یکی از دستورات مهم در پاکسازی، که مورد تائید شرع و طب است، مسأله کاهش غذا و همچنین روزه‌داری است. امروزه به علت دسترسی فراوان و ارتباطات گسترده، غذاهای متنوعی بر سر سفره همگان حضور یافته است که در گذشته برای پادشاهان نیز تهیه آنها، به جز در زمان‌های خاص مقدور نبود! موز کلمبیایی، نارگیل هندی، پرتقال مصری و پیتزای ایتالیایی اشتها را بر می‌انگیزد و تنور شکم دم به دم تافته می‌شود و نتیجه آن، پرخوری و پرشدن معده، داخل عروق و اندام‌هاست و نهایتاً با ریختن مواد زاید به اندام‌های مختلف، بیماری‌های مختلف بروز می‌یابد. لذا توصیه می‌شود حتماً وزن خود را در مقداری ثابت نگاه دارید، که انرژی‌های شما حداکثر است و از کم خوری و روزه برای پاک نگاه داشتن محیط داخلی خود استفاده نمایید. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «المعده بیت کل داء و الحمیه رأس کل دواء» ترجمه: «معده خانه همه دردها و پرهیز در رأس همه درمان‌ها قرار دارد»

یکی دیگر از دستورات مهم در پاکسازی، ورزش است. هنگام ورزش، گردش خون در محیط بدن افزایش می‌یابد و تعریق اتفاق می‌افتد و بسیاری از مواد زاید از طریق پوست دفع می‌شوند. همچنین با ورزش و فعالیت بدنی دفعات تنفس افزایش می‌یابد و بسیاری از مواد زاید دیگر از طریق تنفس دفع می‌شوند. به طور کلی می‌توان گفت: همه مراکز پاکسازی با ورزش تحریک شده و نتیجه آن، پس از اتمام ورزش متعادل به صورت احساس سبکی و نشاط بروز می‌کند. ابن سینا در این رابطه می‌فرمایند کسی که ورزش معتدل با رعایت شرایط آن انجام می‌دهد، دچار بیماری‌هایی نمی‌شود که به علت تجمع مواد زاید روی می‌دهند. یکی از انواع ورزش، مشت و مال و یا ماساژ است که می‌تواند در کاهش انواع تنش‌های ذهنی و فکری (که امروز گریبانگیر جامعه شهری است) کمک شایانی بنماید.

یکی دیگر از دستورات پاکسازی، حمام است، متأسفانه امروز حمام تبدیل به دوش گرفتن فوری شده است و دوش گرفتن سریع فرصت کافی برای باز شدن کامل راه‌های دفع پوستی نمی‌شود. در حمام، لازم است گردش خون محیطی افزایش یابد و رنگ چهره مقداری قرمز شود و فرصت داده شود تا مواد زایدی که روی پوست تجمع پیدا کرده‌اند، کاملاً تمیز شوند. حکیم محمد کاظم گیلانی (مؤلف کتاب ارزشمند حفظ الصحه ناصری) استفاده ناگهانی از آب سرد را در شرایطی که بدن در حمام گرم شده است، توصیه نمی‌کنند. استفاده از سنگ پا و ماساژ کف پا با آن نیز در کاهش سردرد و افزایش آرامش تأثیر قابل توجهی دارد.

6- حالات روحی و روانی

«بعضی بیماران اگرچه شرایط آنها خطرناک است، به راحتی سلامتی خود را با تکیه بر مهربانی پزشک به دست می‌آورند» بقراط

«اثر حالات روحی روانی در افراد بیشتر و سریعتر از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و دیگر اصول ضروری برای حیات است» سیداسماعیل جرجانی

مزاج انسان به شدت تحت تأثیر حالات روانی او قرار دارد و این حالات، با سرعت بسیار زیاد مزاج انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در جدول 8 کیفیت شش حالت روانی مهم و کیفیت هریک بیان شده است.

حالات روحی و روانی مانند خشم، نگرانی، غم، خجالت و ترس نیز مانند بقیه اعمال طبیعی بدن و بخشی از این اعمال هستند و بروز هریک از این حالات، موجب تعادل در مزاج اصلی انسان می‌شوند و سلامتی و سعادت بشر را به ارمغان می‌آورند. افزایش و کاهش این حالات، به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی متابولیسم، سیستم‌های گردش خون و تنفس، ترشحات دستگاه گوارش و غدد داخلی و عضلات اثر دارند و می‌توانند معضلات و مشکلات پیچیده‌ای برای جسم و روان انسان به وجود بیاورند. بنابر اصل پاکسازی، نباید در مقابل بروز طبیعی و منطقی این حالات روانی مقابله نمود و البته افراط و تفریط در این حالات روانی نیز پسندیده نیست.

با شناخت مزاج و کیفیت حالات روانی مختلف، فرد می‌تواند تأثیر این حالات را بر روی خود بداند و حتی‌المقدور عواطف و حالات روانی خود را کنترل نماید. مثلاً شخصی که مزاج سوداوی (سرد و خشک) دارد غم و اندوه و ماتم، علائم او را تشدید می‌کند و حتی می‌تواند او را تا سرحد بیماری ببرد و برعکس، برای این شخص، رفتارهایی که با کمی هیجان و نگرانی همراه باشد مناسب است. لذا لازم است اینافراد، گاهی خود را در معرض این حالات مناسب قرار دهند. یا مثلاً شخصی که صفراوی (گرم و خشک) است باید سعی کند کمتر در شرایطی قرار گیرد که موجب هیجان و یا خشم او شود و حتی‌المقدور عواطف خود را کنترل نماید. گهگاهی تفکر در مسائل عمیق زندگی مانند عاقبلت هستی برای این افراد مناسب است.

امروزه توجه اندیشمندان دنیای پزشکی به تأثیر مهم حالات روانی و عواطف در وضعیت جسم و عوامل مختلف فیزیکی آن جلب شده است. امروزه تحقیقات فراوانی در زمینه «پسیکونورو ایمونولوژی» و نقش حالات روانی بر سیستم عصبی و سیستم دفاعی بدن در حال انجام است. تغییر مناسب حالات روحی روانی می‌تواند با افزایش دفاع تخصصی سلول‌های ایمنی، روند بسیاری از بیماری‌های مزمن را تحت تأثیر قرار دهد. روان انسان مانند کوه یخی است که فقط قسمت بسیار کوچکی از آن قابل رؤیت است و قسمت اعظم آن در اعماق قرار دارد و حرکات آن قسمت عمیق است که موجب تحرکات قسمت قابل مشاهده می شود.

حالات درونی انسان (نظیر عصبانیت، ترس و دیگر حالات روانی) می‌تواند تنفس را تحت تأثیر قرار دهد، در این حالات، تنفس صحیح علاوه بر رساندن بهتر هوای تازه به بدن می‌تواند بسیاری از تنش‌ها و اضطراب‌ها و علائم آنها (مانند سردرد، بی‌حوصلگی و خستگی) را از انسان دور نماید. رساندن هوای تازه به بدن انرژی‌های مختلف از جمله انرژی‌های نفسانی و سیستم مغزی – عصبی را تقویت می‌کند و فرد راحتتر می‌تواند با تنش‌های عصبی و استرس‌های روحی کنار بیاید. برای رسیدن به این منظور، ترجیحاً در هوای سالم و آزاد و در حالت نیمه درازکشیده، نفس کاملاً عمیق بکشید و سینه‌های خود را از هوای تمیز پر نمایید. به مدت 5 ثانیه نفس خود را حبس نموده، سپس آرام آرام طی حدود ده ثانیه هوا را بیرون دهید. حدود یک ثانیه مکث نموده و سپس ده بار دستور فوق را تکرار نمایید. آرامش و احساس نشاط بر شما چیره خواهد شد. از دیگر مواردی که درگیری‌های ذهنی را کاهش می‌دهد و تعادل را به سیستم مغزی – عصبی باز می‌گرداند تعطیل نمودن موقتی بعضی از اعمال سیستم مغزی – عصبی است؛ مثلاً فرد می‌تواند چشم‌های خود را ببندد، یا تلقین نماید صدایی را نمی‌شنود و یا حجم استفاده از عضلات ارادی خود را کاهش دهد (از حالت ایستاده به حالت نشسته و یا از حالت نشسته به حالت خوابیده تغییر وضعیت دهد) همچنین شخص می‌تواند وضو بگیرد و موجبات نشاط و تجدید قوا و نورانیت خود را فراهم آورد.

در شرایط تنش روزانه،‌می‌توانید چندین بار از این دستورات بهره بگیرید؛ حتی در حالات معمولی نیز این اقدامات به آرامش شما کمک خواهد نمود.

منبع : پایگاه جامع آموزش و فرهنگ سازی سلامت وزارت بهداشت